در دنیای امروز، بارکدها به عنوان یکی از ابزارهای حیاتی در مدیریت و شناسایی محصولات در صنایع مختلف شناخته می‌شوند. بارکدها، با کدگذاری اطلاعات به صورت تصویری، فرآیندهای خرید، انبارداری و توزیع را به طرز چشمگیری ساده‌تر و کارآمدتر کرده‌اند. این مقاله به بررسی مفهوم بارکد، انواع مختلف آن و کاربردهای گسترده‌ای که در زندگی روزمره و کسب و کارها دارند، می‌پردازد. با شناخت بهتر این ابزار، می‌توانیم به درک عمیق‌تری از نقش بارکدها در تسهیل تجارت و بهبود تجربه مشتری دست یابیم.
بارکد چیست؟
در دنیای خرید و فروش اقلام و تبادل محصولات و خدمات، فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. این فناوری به مدیریت کارآمد و منعطف فرآیندها در کسب و کار الکترونیکی کمک می‌کند. یکی از ارکان اساسی این کسب و کارها، تبادل الکترونیکی داده‌ها (EDI) است که بر پایه استانداردهای ملی آمریکا (ANSI) و موسسه بین‌المللی استاندارد (ISO) شکل گرفته است. بارکد، دیتا بار، دیتا ماتریس و RFID از جمله استانداردهای مهم در این زمینه هستند.
تاریخچه بارکد
ایده بارکد در سال 1948 توسط نورمن جوزف وودلند و برنارد سیلور، فارغ‌التحصیلان دانشگاه درکسل، به منظور خودکارسازی فرآیند پرداخت کالاها شکل گرفت. طراحی اولیه آن‌ها از رمز مورس به صورت عمودی الهام گرفته شده بود که بعدها به بارکدهای دایره‌ای (bull’s-eye) تغییر یافت. این اختراع در 20 اکتبر 1949 ثبت و در 7 اکتبر 1952 منتشر شد. بارکد خوان اولیه در سال 1952 ساخته شد، اما به دلیل مشکلات فنی، به تولید انبوه نرسید. در سال 1962، اختراع به شرکت Philco و سپس به RCA منتقل گردید. با پیشرفت فناوری و توسعه لیزر، تولید بارکد خوان‌های ارزان‌تر ممکن شد. در سال 1972، فروشگاه Kroger در سینسیناتی آزمایش بارکد را انجام داد، اما بارکدهای دایره‌ای به دلیل کثیف شدن موفق نبودند. وودلند در IBM بارکد خطی را ایجاد کرد که در 3 آوریل 1973 به عنوان کد محصول جهانی (UPC) انتخاب شد. اولین فروش محصول با بارکد در 26 ژوئن 1974 در سوپرمارکت Marsh در اوهایو انجام شد.
امروزه بارکدها ابزارهای کلیدی در مدیریت محصولات و خدمات هستند و تأثیر زیادی بر فرآیندهای تجاری و تجربه مشتری دارند. نورمن وودلند در سال 1992 مدال ملی فناوری را از رئیس‌جمهور جورج هربرت واکر بوش دریافت کرد.
معرفی انواع بارکد و کاربرد آن
انواع رایج بارکد
بارکدها ابزارهای کلیدی در شناسایی و مدیریت محصولات هستند و انواع مختلفی دارند که توسط سازمان‌ها و شرکت‌های متعددی طراحی و ارائه شده‌اند. در زیر به معرفی برخی از مهم‌ترین انواع بارکدها همراه با توضیحات مختصر می‌پردازیم.
1. بارکد کد ۳۹
بارکد کد 39 ساده‌ترین نوع بارکد عددی است که برای چک کردن خودکار کاراکترها طراحی شده است و نیازی به محاسبات کاراکترها ندارد. این بارکد معمولاً در صنایع نظامی و بهداشتی استفاده می‌شود.
2. بارکد کد ۱۲۸
این بارکد شامل دو سری کاراکتر A و B است که به نمادگذاری حروف بزرگ و کوچک و اعداد می‌پردازد. کاربردهای آن شامل حمل و نقل و پست است.
3. بارکد GS1-128
این بارکد قابلیت قرار دادن دو عدد در میان هر بارکد را دارد و باعث تراکم بالای اطلاعات می‌شود. معمولاً در تجارت و لجستیک استفاده می‌شود.
4. بارکد UPC-A
بارکد جهانی محصول (UPC) شامل 12 عدد است و عمدتاً در خرده‌فروشی‌ها به کار می‌رود. این بارکد به شناسایی محصولات کمک می‌کند.
5. بارکد EAN-13
این بارکد شامل 13 عدد است و در اروپا برای شماره‌گذاری مقالات استفاده می‌شود. از این بارکد در کتاب‌ها و محصولات تجاری نیز بهره‌برداری می‌شود.
6. بارکد EAN-8
این بارکد شامل 8 عدد است و برای بسته‌بندی‌های کوچک طراحی شده است. معمولاً در محصولات کم‌حجم به کار می‌رود.
7. بارکد Interleaved 2 of 5
این بارکد صرفاً عددی است و برای رمزگذاری اعداد در بارکدهای متراکم استفاده می‌شود. در صنایع حمل و نقل کاربرد دارد.
8. بارکد Codabar
این بارکد شامل کاراکترهای 0-9 و حروف A تا D است و معمولاً در کتابخانه‌ها و خرده‌فروشی‌ها استفاده می‌شود.
9. بارکد Industrial 2 of 5
این بارکد به شناسایی اعداد 0-9 و کاراکترهای شروع و توقف می‌پردازد و در انبارداری و مدیریت موجودی کاربرد دارد.
10. بارکد Code 11
بارکد Code 11 شامل کاراکترهای عددی 0-9، نماد خط تیره و کاراکترهای شروع و توقف است. این بارکد معمولاً در صنایع مختلف برای شناسایی و مدیریت محصولات به کار می‌رود.
11. بارکد Code 93
بارکد Code 93 قادر به نمادگذاری کاراکترهای 0-9، حروف A-Z و نمادهای خاصی مانند /، +،٪، -، . و $ است. این بارکد به دلیل توانایی در رمزگذاری بیشتر اطلاعات نسبت به بارکدهای قدیمی‌تر، محبوب است.
12. بارکد MSI Plessey
بارکد MSI Plessey در دهه 1970 توسط شرکت Plessey در انگلستان طراحی شد. این بارکد بیشتر در خرده‌فروشی‌ها و کتابخانه‌ها استفاده می‌شود و به ویژه در برنامه‌های مرتبط با ردیابی موجودی کاربرد دارد.
13. بارکد POSTNET
بارکد POSTNET که توسط اداره پست ایالات متحده طراحی شده است، برای رمزگذاری اطلاعات کدهای پستی استفاده می‌شود. این بارکد شامل انواع مختلفی مانند Zip و Zip + 4 است.
14. بارکد PLANET
بارکد PLANET نیز توسط سرویس پستی ایالات متحده برای پیگیری الکترونیکی نامه‌ها استفاده می‌شود. این بارکد به ویژه در خدمات پستی کاربرد دارد.
15. بارکد USPS IMb
این بارکد چهار عبارتی برای استفاده در ماشین‌های مرتب‌سازی پستی طراحی شده و می‌تواند اطلاعات بارکدهای Planet و POSTNET را در یک نماد واحد ترکیب کند. انواع آن شامل USPS4CB و One Code Solution Barcode است.
بارکدهای دو بعدی (دیتا ماتریس)
دیتا ماتریس یا بارکد دو بعدی به صورت مربع یا مستطیل طراحی شده و شامل مربع‌های سیاه و سفید است. این بارکد از کدهای تصحیح خطا استفاده می‌کند و حتی اگر ۶۰ درصد آن آسیب ببیند، اطلاعات آن قابل بازیابی است.
1. PDF417
این بارکد از اصلاح خطای رید سولومون استفاده می‌کند و می‌تواند در برابر صدمات مقاومت کند.
2. Data Matrix ECC200
این بارکد یک الگوی مربعی منحصر به فرد دارد و می‌تواند انواع مختلفی از داده‌ها را رمزگذاری کند.
3. MaxiCode
سیستم MaxiCode به طور خاص برای خدمات پستی طراحی شده و شامل ماژول‌های شش ضلعی است.
4. Aztec
بارکد Aztec می‌تواند حروف، اعداد، متن و بایت‌های واقعی داده را رمزگذاری کند و در فضاهای محدود به کار می‌رود.
5. QR-Code
کد QR یک بارکد دو بعدی است که به راحتی توسط گوشی‌های هوشمند اسکن می‌شود و می‌تواند اطلاعاتی مانند شماره تلفن‌ها و URLهای وب را ذخیره کند.
نتیجه‌گیری
بارکدها و دیتابارها ابزارهای مهمی در شناسایی و مدیریت محصولات هستند. هر نوع بارکد ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارد که می‌تواند به بهبود فرآیندهای تجاری و خدمات مشتریان کمک کند.
